23/02/2021Ο Φεβρουάριος, ίσως ο πιο περίεργος μήνας κάθε χρονιάς. Κρύος, με λιγότερες μέρες, αλλά ειδικά στην Ελλάδα άκρως εορταστικός με μια αίσθηση άνοιξης κάποια γλυκά απογεύματα, προς το τέλος του μήνα.
Γιατί, όμως, να είναι ο Φεβρουάριος ο μικρότερος μήνας του χρόνου και όχι ο Ιούλιος; Γιατί να έχει 28 μέρες και όχι 27 και να είχε ο Απρίλιος ας πούμε 31 αντί για 30 ημέρες; Ποιός ο λόγος να προσθέτουμε μια μέρα κάθε τέταρτο έτος;
Παραδόξως, οι λόγοι είναι τόσο ιστορικοί, όσο και αστρονομικοί. Ο Ιούλιος Καίσαρ ουσιαστικά επέβαλε το ημερολόγιο όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Το 46 π.Χ. αποφάσισε να σταματήσει τη σύγχυση που επικρατούσε με το μέτρημα του χρόνου με τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη από την Αλεξάνδρεια, αλλά και την καταγεγραμμένη γνώση του αστρονόμου Ίππαρχου, οποίος είχε υπολογίσει ότι ένα ηλιακό έτος είναι 365 μέρες και 6 ώρες.
Μέχρι τότε, οι ιερείς και οι άρχοντες προσέθεταν ή αφαιρούσαν ημέρες από τα ημερολόγια ώστε να συμβαδίζουν με τις εποχές αλλά και με τις επιδιώξεις τους! Στην κατασκευή του ημερολογίου προτάθηκε οι επτά μήνες να έχουν 30 ημέρες και οι πέντε 31 ημέρες. Στην πραγματικότητα, ο Σωσιγένης είχε προτείνει την απλή λύση της υιοθέτησης του ημερολογίου του Πτολεμαίου Γ’, το οποίο σοφά είχε τρία έτη των 365 ημερών και ένα έτος με 366 ημέρες, όπως και έγινε. Εδώ άρχισαν τα δύσκολα, καθώς οι μήνες έπρεπε να έχουν ονόματα που θα τιμούσαν μεγάλους Ρωμαίους άνδρες και τους θεούς!
Η χρονιά ξεκινούσε από το Μάρτιο, με το ξύπνημα της φύσης, ακολουθώντας τα παλιά παγανιστικά έθιμα. Οι πιο σημαντικοί μήνες θα είχαν 31 ημέρες, με τις διαφωνίες να είναι πολλές. Με την προσθήκη παραπάνω μηνών, προκειμένου να τιμηθεί είτε ο Ιανός, είτε ο Ιούλιος Καίσαρας, αλλά και ο Οκταβιανός Αύγουστος, φτάσαμε στους 7 μήνες με 31 ημέρες.
Για τον Φεβρουάριο που τότε ήταν ο τελευταίος μήνας, απέμεναν 28 ημέρες ...
Οι Ρωμαίοι δεν τα πήγαιναν καλά με τον Φεβρουάριο. Ήταν ο μήνας των νεκρών, της εξιλέωσης και της μετάνοιας. Ένα κρύος μήνας, με λίγο φως. Συγκεκριμένα Februare σημαίνει εξιλέωση, κάτι που μπορεί και να μην επιζητούσαν. Από τους Ρωμαίους μας έμεινε και η φράση «bis sextus» που με τις παραφθορές της γλώσσας έφτασε να σημαίνει στα ελληνικά το «δίσεκτο», το έτος που προσθέτουμε μια ημέρα στον Φεβρουάριο.
Στη λαογραφία έχει μείνει, ειδικά το δίσεκτο έτος, ως «γρουσούζικο», «κακότυχο» ίσως και από παρανόηση του «δυς» της δυστυχίας με το «δις» που εννοεί την αύξηση. Δεν είναι τυχαία η ονομασία «κουτσοφλέβαρος», ενώ η ελληνοποίηση της λέξης Februare οδήγησε στη συσχέτιση με τις «φλέβες», τα νερά που τρέχουν εξαιτίας του χιονιού και των βροχών. Η λαϊκή σοφία, πάντως, δίνει ένα τόνο αισιοδοξίας, καθώς «ο Φλεβάρης και αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει».
Η ανάγκη του ανθρώπου να μετρήσει αξιόπιστα το χρόνο, οδήγησε τόσο στις 24 ώρες ανά ημέρα, όσο και στις 365 ημέρες ανά χρόνο. Η εμπειρία, η παρατήρηση και η αγάπη για την εξήγηση των φαινομένων, οδήγησε τους πρώιμους επιστήμονες να προσδιορίσουν με σχετική ακρίβεια τόσο τη διάρκεια της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονα της, όσο και γύρω από τον ήλιο, παρά το γεγονός ότι θεωρούσαν ότι η Γη αποτελεί το κέντρο του σύμπαντος.